CARL FRIEDRICH GAUSS (1777 - 1855)

Braunschweigen (Alemania) jaio zen. Famili xeheko semea zen. Txikitatik matematiketarako trebetasuna erakutsi zuen. Bere agudezia goiztiarrei esker, bere ikasketak burutzen baimendu zion Wilhelm Ferdinand Dukearen babesa lortu zuen. 1795ean Gotingako Unibertsitatean matematika ikasketak hasi zen.

1796an heptadodekagonoa, 17 aldeko poligono erregularra, erregelarekin eta konpasekin eraiki daitekeela demostratu zuen, bide batez, zein poligono erregularrak eraikin daitezkeen erregelarekin eta konpasekin problema klasikoa ebatziz. Harrezkero, urteetan zehar bere emaitzarik garrantzitsuenak idatziko zituen Egunkari Zientifikoa erabiltzen hasi zen. 19 eta 21 urte bitartean, Zenbaki Teoria, goi mailako Aritmetika, Zientzi batua eta sistematikoa bihurtu zuen Disquisitiones arithmeticae, 1801ean argitaratuta, bere obra nagusia idatzi zuen.

1801ean, karratu txikienen metodoa erabiliz, Piazziren behaketa gutxietatik hasita Ceresen orbita finkatu zuen. 1807an Göttingeneko Unibertsitatean Astronomiako katedra eta bere behatoki astronomikoko zuzendaritza lortu zituen, kargu horietan bere bizitzaren amaierara arte geratuz.

Matematikan Gaussen ekarpenak oso zabalak izan ziren eta aztarna ezabaezinak utzi zituen lan egin zituen alor guztietan. Ikerketak egin zituen Algebran (1799an Algebraren Oinarrizko Teoremarenlehen demostrazioa burutu zuen), Zenbaki Teorian, Geometria Diferentzialean (1827an, Disquisitiones circa generales superficies curvas), Geometria ez-euklidearrean, Analisi Matematikoan, Geodesian (Hannoverreko triangelaketa), Astronomia Teorikoa (Theoria motus corporum coelestium), Elektrizitate eta Magnetismo Teoria (Allgemeine Theorie Erdmagnetismus, 1839).

Hil ostean, Hannoverreko erregeak aginduta, Gauss Princeps mathematicorum (matematikarien printzea) bezala agertzen zen monetak irarri ziren. Ezizen hori gaur arte mantendu da. Sartorius von Waltershausenek aipatu zuen moduan: “Gauss gaztarotik eta hil arte xehea eta handikeriarik gabekoa izan zen. Langela txiki bat, lan-mahai bat kurtxoi berde batekin, zuriz margotutako ikasmahai bat, sofa estu bat eta, 70 urte bete ostean, besaulki bat, lanpara bat pantailarekin, etzaleku fresko bat, elikagai arruntak, txabusina bat eta belusezko txano bat bere behar guztiak ziren”.

--------------------------------------

Gaussen kanpaia.

Gauss errore teoria modernoaren aita da. Erroreen banaketa-funtzioa dela deskubritu zuen, Gaussen kanpai ospetsua.