NIELS HENRIK ABEL (1802 - 1829)

Abel Finnöyn (Norvegia) jaio zen. Famili kulturaduneko (baina behartsu)  zazpi anai-arreben artean bigarrena zen. Bere bizitza laburrean zehar, ezusteko askori, bere aitaren (artzain protestantea) heriotza goiztiarrari esate baterako, aurre egin behar izan zion. Alde batetik, gaixoti eta ahula da eta beste alde batetik, maitabera eta begikoa. Antzerkia, musika eta poesia atsegin izan zituen. Azken honetan, bere malenkonia adierazi izana gogoko izan zukeen.

Oso gazte izanda, aparteko matematikari jakintsutzat hartuta dago. Baina ez da matematikari betilun eta serioa, erromantikoa, herabea eta zintzoa baino. Gauaren erdian, jai baten ostean, bere ideiak garatzeko edo, eraikin baten horman klariona bat hartuta kalkuluak egiteko gai zen.

Bere lehen arrakasta garrantzitsua bosgarren mailako ekuazio orokorra ezin dela errotzaileak erabiliz ebatzi demostratzea izan zen. Ondoren, Alemaniatik eta Frantziatik bidaiatzeko eta matematikaririk onenekin harremanak izateko bi urtetarako beka bat eman zioten. Berlinen Crelleren laguntza jaso zuen, baina Gauss handia erabat eskuraezina gertatu zitzaion.

Funtzio eliptikoak ikertu eta Pariseko Zientzi Akademian aurkeztu zituen bere aurkikuntzak memoria batean bildu zituen, baina hoztasunez eta arduragabetasunez hartu zuten eta Cauchyk, ebaluatzeaz arduraduna, galdu egin zuen. Abelen heriotzaren ondoren, memoria aurkitu eta miretsi egin zuten eta, Jacobirekin batera Akademiako Matematikako Sari Nagusia eman zioten. Analisian ere zehaztasunez jokatu zuen eta, konbergentziaren ikasketan eta serieen batuketan (serie binomikoa) ekarpen garrantzitsuak egin zituen.

Europatik bere ibilaldia amaitu ostean, Cristianiara (Oslo) behartsu eta tuberkulosiak jota bueltatu zen. Bere Unibertsitatean irakasle ordezko bezala lan egin eta 1828ko Gabonetan bere neskalaguna ikusteko trineoz bidaiatu zuen. Bere osasunak txartu egin zuen eta 1829ko apirilaren 6an hil egin zen. Egun batzuk beranduago Berlineko Unibertsitatean irakasle trinko plaza bat atera zuela jakinarazi zen.

26 urterekin, beraz, tragediak koskatuta, jakintsu erromantiko bat desagertu egin zen; matematika ausartagoaren, modernoagoren eta abstraktuagoaren sortzailea, edertasun goitarra daukan benetako poesia ezaugarriekin.

--------------------------------------

Abel Saria, 2002an ezarrita (bere jaiotzaren bigarren mendeurrena) existitzen ez den Matematikako Nobel Sariaren baliokidea izan liteke.